Ticaret Unvanı Nedir? Nasıl Oluşturulur?

Ticaret Unvanının Oluşturulmasındaki Sistemler

Bu konuda, serbestlik, gerçeklik ve karma olmak üzere üç farklı sistem kullanılmaktadır.

Gerçeklik sisteminde, seçilen bir unvanın gerçeğe tam uygun olması gerekir. Fransız Hukuku’nun sistemidir. Serbestlik sisteminde, bir tacir, istediği şekilde ticaret unvanını oluşturabilir. Anglo-Amerikan Hukuku ve 1998 yılındaki Al­man Ticaret Kanunu değişikliklerinden itibaren Alman Hukukunda uygulanan sistemdir. Karma sistemde ise, kural olarak seçilecek unvan gerçeğe uygun olma­lıdır. Fakat unvanın değişikliklerden etkilenmediği hâller ile unvana eklenti yapı­lan hâllerde bu kuralın istisnalarının ortaya çıktığı söylenebilir. Türk Hukukunda karma sistem uygulanır.

Ticaret Unvanının Oluşturulması

Ticaret Kanunu uyarınca unvanın oluşturulmasını incelerken çekirdekle, ekler kısmı ayrı ayrı ele alınmalıdır. Çünkü ticaret unvanı= çekirdek kısım + ihtiyari veya zorunlu eklerden meydana gelir.

Çekirdek Kısım

Kanun, çekirdek kısımda, tacirin niteliği ve yapısına göre isim veya işletme konu­sunun mutlaka bulunmasını öngörmektedir.

Gerçek Kişi Tacir

TTK m.41’e göre, gerçek kişi tacirin unvanında, kişinin kısaltılmadan yazılacak ad ve soyadı bulunur. Örneğin “Veli Taş” gibi. Ayrıca buna ihtiyari ve bazen (TTK m.45) zorunlu ekler yapılması söz konusudur. Örneğin Veli Taş Konfeksiyon Ma­ğazası, Ali Kaya Pastanesi gibi.

Adi Şirket

Bir adi şirket ticari işletme işletir ise şirketin tüzel kişiliği olmadığı için, ortak bir ticaret unvanı seçilip seçilemeyeceği tartışılabilir. Adi şirketin ortaklarının her biri tacir sayıldığından, ayrı ayrı birer ticaret unvanı seçmeleri ve yanına, yanıl­mayı önlemek için “ortakları” ibaresini koymaları doğru olur. Örneğin, “Ali Kaya ve Ortakları” gibi.

Ticaret Şirketleri

– Kollektif Şirket: TTK m.42/1 uyarınca, ticaret unvanında tüm ortakların veya hiç olmazsa birisinin kısaltılmaksızın ad ve soyadı ile şirket ve türünü gösteren ibare bulunmalıdır. Örneğin, Ali Taş ve Veli Kaya Kollektif Şirketi ya da Ali Taş Kollektif Şirketi gibi.

– Komandit Şirket: Gerek adi, gerek paylı komandit şirketlerde iki tür ortak vardır. Ortaklardan bir kısmı komandite (sınırsız sorumlu), diğer bir kısmı ise ko­manditer (sınırlı sorumlu) ortaktır. TTK m.42/2’ye göre, unvanda komandite or­taklardan en az birisinin kısaltılmaksızın ad ve soyadı ile şirket ve türünü gösteren ibare bulunmalıdır. Komanditer ortağın ismi unvanda bulunamaz. Buna rağmen ismine unvanda yer verilen komanditer ortak, komandite ortak gibi sorumlu olur (TTK m.320); ayrıca cezai yaptırım uygulanır (TTK m.51/2).

• Anonim ve Limited Şirket ile Kooperatif: TTK m.43’e göre, bunların un­vanlarında mutlaka işletme konusu ile şirket ve türünü gösteren ibare bulunma­lıdır. Örneğin, “İnşaat ve Ticaret Anonim Şirketi” (veya AŞ), “Turizm ve Seyahat Limited Şirketi”, “Yapı Kooperatifi” gibi. Fakat unvana bir gerçek kişinin ad ve soyadı eklenirse, şirket ve türünü gösteren ibareler kısaltılamaz.
• Dernek, Vakıf ve Diğer Tüzel Kişiler: TTK m.44/1 gereği, ticaret unvanları adlarından oluşur.
• Donatma İştiraki: TTK m.44/2’ye göre unvanı, müşterek donatanlardan birinin ad-soyadı veya gemi adı ile donatma iştirakini gösteren ibareden oluşur. “Temel Oflu Donatma İştiraki” veya “Karadeniz Gemisi Donatma İştiraki” gibi.

Ek Kısmı

Ek seçmek kural olarak ihtiyari, istisnaen zorunludur. Ek seçmenin zorunlu oldu­ğu istisnai hâller şunlardır:

1. TTK m.45 gereği, bir ticaret unvanına, Türkiye’nin herhangi bir yerinde daha önce tescil edilmiş bir ticaret unvanından ayırt edilmesi için gerek­li olduğu takdirde, ek yapmak zorunludur. Şu hâlde tescilli unvanlar, tüm Türkiye’de korunmaktadır.
2. TK m.48/1’e göre her şube, merkezinin unvanına şube olduğunu belirten ek yapmak zorundadır. “Türkiye İş Bankası Hereke Şubesi” gibi. Ayrıca TTK m.48/3’e göre, merkezi yurt dışında olan bir işletmenin Türkiye’deki şubesi­nin unvanında, merkezin ve şubenin bulunduğu yer ile şube ibaresinin yer alması gerekir.
3. Bir şirket sona ermiş ve malvarlığının tasfiyesine başlanmış ise, unvanının so­nuna “tasfiye hâlinde” ibaresinin eklenmesi gerekir (TTK m.269, 328 ve 533).

Yapılacak eklerin üçüncü kişileri yanıltıcı, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmaması gerekir (TTK m.46/1,2). “Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet” ve “Milli” söz­cüklerinin unvanda kullanılması Cumhurbaşkanlığı kararyla olur. (TTK m.46/3). Belirtilen gereklere aykırılık, TTK m.51/2 ve m.38/1 uyarınca cezai yaptırım uy­gulanmasına yol açar.

Ticaret Unvanı Seçme ve Kullanma Zorunluluğu

Her tacir, açıldığı günden itibaren onbeş gün içerisinde, işletmesini ve seçtiği ticaret unvanını tescil ettirmek zorundadır (TTK m.40/1). Tacir, işletmesiyle il­gili işlemleri yaparken ve senetleri imzalarken bu unvan altında imza atmalıdır (TTK m.39/1). Unvan altında imzaya kim yetkiliyse o kişi ya da kişilerin imza sirkülerinin notere onaylattırılması ve sicil müdürlüğüne verilmesi gerekir (TTK m.40/2).

Unvanın, işletmenin görülebilecek bir yerine kolayca okunacak şekilde ya­zılması gerekir. Ayrıca tacirin işletmesiyle ilgili olarak düzenlediği ticari mek­tuplarda ve ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi ile tacir internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi ise tescil edilen internet sitesinin adresi de gösterilir (TTK m.39/2).

Unvanın Değişmesi veya Değişikliklerden Etkilenmemesi

Ticaret Kanunu, unvanın kullanılmasında karma sistemi kabul etmiştir. Kanunun izin verdiği hâllerde unvan, değişmesine gerek kalmaksızın, olduğu gibi kullanı­labilir. TTK m.47’de üç hâl vardır. Bunlara bir de dördüncü hâli eklemek gerekir.

1. Unvanda adı yazılı kişinin adı değişse bile unvan olduğu gibi kalabilir (TTK m.47/1).
2. Kollektif ve komandit şirkete ve donatma iştirakine yeni bir ortak girerse unvan değişmeden kalabilir (TTK m.47/2).
3. Ortağın ölümü üzerine onun yerine geçen mirasçıları şirketin devamına oy birliğiyle karar verirlerse veya şirkete girmemekle birlikte yazılı şekilde rıza­larını gösterirler ise ölen kişinin adı unvanda kullanılabilir. Şirketten ayrılan ortağın rızası alınarak isminin unvanda kalması da sağlanabilir (TTK m.47/2).
4. Unvan ancak işletmeyle birlikte devredilebilir; devralan, unvanı aynen kul­lanma hakkına sahiptir. Fakat unvan hariç işletme devri, sözleşmede ka­rarlaştırılabilir (TTK m.49), bu hâlde, işletme sahibi değişmesine rağmen unvan değişmeyebilir.

Unvanı Kullanma Hakkı: Tescilli bir unvanı kullanma hakkı sadece sahibine aittir (TTK m.50). Unvan sahibine tekel hakkı sağlar. Bu hakkın koruma alanı, tüm Türkiye’dir (TTK m.45).

Unvanın Korunması: Tescil edilmiş unvan, Türkiye’de TTK m.52’ye göre özel olarak korunur. Unvanın uluslararası alanda korunması bakımından ise Türkiye’nin de taraf olduğu, 1883 tarihli Sınaî Mülkiyetin Korunmasına Dair Pa­ris Sözleşmesi hükümleri uygulanır. Tescil edilmiş olmayan unvanların korunma­sında da haksız rekabet hükümlerinden (TTK m.54 vd.) yararlanılabilir. Ticaret unvanının, ticari dürüstlüğe aykırı biçimde kullanılması durumunda hak sahibi;

1. Bunun tespitini,
2. Kullanımının yasaklanmasını,
3. Haksız olarak kullanılan unvan tescil ettirilmiş ise değiştirilmesini veya si­linmesini,
4. Tecavüzün sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, gereğinde araçların ve ilgili malların imhasını,
5. Zarar varsa, kusurun ağırlığına göre maddi ve manevi tazminat isteyebi­lir. Maddi tazminat olarak mahkeme, failin tecavüz sonucunda elde etmesi münkün görülen menfaat karşılığına hükmedebilir (TTK m 52/1).
6. Ayrıca, masrafı karşı taraftan alınmak üzere hükmün gazetede yayınlan­ması talep edilebilir (TTK m.52/2). Amaç, üçüncü kişiler nezdinde sarsılan itibarı bir ölçüde olsun onarmaktır.