İşlemlerde Sürelerin Geçirilmemiş Sayılması (Eski Hâle Getirme)
Ceza muhakemesi işlemleri için kabul edilmiş olan hak düşürücü sürelerin kusursuz olarak kaçırılması hâlinde kişilerin hak kaybını önlemek için eski hâle getirme kurumu öngörülmüştür. Kusuru olmaksızın bir süreyi geçirmiş olan kişi, eski hâle getirme isteminde bulunabilir (CMK m.40). Sanık, yokluğunda aleyhine verilen hükümlere karşı eski hâle getirme isteminde bulunabilir (CMK m.274,292). Kanun yoluna başvuru hakkı kendisine bildirilmemesi hâlinde kişi kusursuz sayılır. Süreye uymamanın kusursuz sayılabilmesi için mücbir neden, beklenilmeyen veya beklense bile sakınılması mümkün olmayan bir hâl nedeniyle ya da yasa koyucunun belirttiği üzere kanun yoluna başvuru hakkının belirtilmemiş olması nedeniyle kaçırılması gerekir.
Eski hâle getirme talebi de süreyle kısıtlanmıştır. Eski hâle getirme dilekçesi, engelin kalkmasından itibaren yedi gün içinde, süreye uyulduğunda usule ilişkin işlemleri yapacak olan mahkemeye verilir. Kanun yoluna başvuru hakkının bildirilmediği hâllerde kanımızca kişi kanun yoluna başvuru hakkını bir şekilde öğrendikten sonra yedi gün içinde eski hâle getirme talep edebilir. Ancak uygulamada hakkın öğrenildiğini ispat etmek son derece zor olacağından bu hâlde eski hâle getirme süresizmiş gibi bir sonuç doğacaktır. Dilekçe sahibi, sürenin geçmesinde kusuru olmadığına ilişkin olguları, varsa belgelerini de ekleyerek açıklar. Dilekçe verildiği anda usule ilişkin yapılamayan işlemler de yerine
getirilir (CMK m.41). Örneğin temyiz süresi kaçırılmışsa eski hâle getirme dilekçesi, temyiz dilekçesi ve sürenin kusursuz kaçırıldığını gösteren delillerle birlikte temyiz talebinin iletileceği yani hükmü temyiz edilen mahkemeye verilir.
Eski hâle getirme dilekçesi, kararın yerine getirilmesini durdurmaz ancak mahkeme yerine getirmeyi erteleyebilir (CMK m.42/3). Eski hâle getirme isteminin kabulüne ilişkin karar kesindir; reddine ilişkin karara karşı itiraz yoluna gidilebilir (CMK m.42/2).
Duruşmanın kaçırılması hâlinde duruşmada yapılan işlem ve kararlar hakkında da eski hâle getirme isteminde bulunulabilir. Duruşma, sanık hazır bulunmaksızın yapılırsa mahkemenin karar ve işlemlerinin kendisine tebliği tarihinden itibaren bir hafta içinde, sürenin geçmesinden doğan sonuçları gidermek için sanık, kanuni nedenlere dayanarak, mahkemenin o karar ve işlemleri hakkında eski hâle getirme isteminde bulunabilir. Ancak sanık kendi istemi üzerine duruşmadan bağışık tutulmuş veya müdafii aracılığıyla temsil edilmek yetkisini kullanmış olursa artık eski hâle getirme isteminde bulunamaz (CMK m.298).