İdarenin Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran veya Azaltan Durumlar Nelerdir?

Hizmet kusuru veya kusursuz sorumluluk nedeniyle zararın oluştuğu bazı durumlarda idare­nin sorumluluğu azalabilmekte veya tamamen ortadan kalkabilmektedir. İdarenin sorumlulu­ğunu azaltan veya kaldıran haller mücbir sebep, beklenmeyen hal, zarar görenin davranışı (müterafik kusur) ve üçüncü kişinin kusuru olarak ifade edilmektedir.

• Mücbir Sebep: Özel hukukta olduğu gibi idare hukukunda da zarar ile idare arasında­ki bağlantıyı ortadan kaldırır. Mücbir sebep halinde idare hem hizmet kusurundan hem de kusursuz sorumluluktan kurtulur. Ancak günümüzde idarenin sahip olduğu teknik olanaklar da dikkate alınarak, doğa olaylarından kaynaklanan zararlardan hizmet kusu­ru ve kusursuz sorumluluk ilkeleri uygulanarak idarenin tazminata mahkûm edildiği görülmektedir. Örneğin bir yerleşim yerinin deprem bölgesi olup olmadığı ve o yerde hangi şiddette deprem olacağı idarece bilinebilmektedir. Dolayısıyla böyle yerlerde idarenin teknik ve bilimsel verileri göz önünde bulundurmak suretiyle imar uygulama­ları yapması gerekir. Ancak eldeki verilerden farklı daha önce hiç gerçekleşmemiş ve tahmin edilemeyecek şiddette bir depremin meydana gelmesi sonucunda ortaya çıka­cak zararlar mücbir sebep olarak değerlendirilebilecektir.
• Beklenmeyen Hal: Beklenmeyen hal ile mücbir sebep birbirine benzemekle birlikte farklı esaslara dayanmaktadır. Mücbir sebepte olay idarenin eylemi dışında oluşur. Beklenmeyen halde ise olay idarenin eylemi içerisinde meydana gelir. Örneğin idare­ye ait olan bir aracın lastiğinin patlaması veya elektrik kontağı veya nedeni belli ol­mayan bir patlama meydana gelmesi beklenmeyen hallerdendir.
• Zarar Görenin Davranışı: Ortaya çıkan zararın, zarara uğrayanın tutumundan doğ­ması halinde idarenin sorumluluğu ya azalır ya da tamamen ortadan kalkar. Bu durum hem hizmet kusuru hem de kusursuz sorumluluk halleri için geçerlidir. Zarar görenin tutum ve davranışı zarar ile idare arasındaki ilişkiyi kesecek nitelikte ise idare sorum­luluktan kurtulur.
• Üçüncü Kişinin Kusuru: İdarenin zarar verici davranışına üçüncü kişilerin katılması, ilke olarak idarenin sorumluluğunu etkilemektedir. Kusura dayanan sorumlulukta, üçüncü kişinin kusuru idarenin sorumluluğunu ya tamamen kaldırır ya da kusuru ora­nında azaltır. Kusursuz sorumlulukta ise üçüncü kişinin zarara karışmış olması, idareyi sorumluluktan kurtarmaz ya da idarenin sorumluluğunu azaltmaz. Bu gibi durumlarda idarenin üçüncü kişiye kusuru oranında zararı rücu etme imkânı vardır.