Hakimin Reddi İşlemi Nasıl Yapılır?

Hâkimin reddi, hâkimin davaya bakamayacağı ve yasaklı olduğu hâllerde istenebileceği gibi tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da istenebilir (CMK m.24/1).

Red İstemi ve Süresi

Red sebeplerinin varlığı hâlinde Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık veya bunların müdafii, katılan veya vekili hâkimin reddi isteminde bulunabilirler (CMK m.24/2). Hâkimin reddi davasını açmaya yetkili bu kişiler istedikleri takdirde karar veya hükme katılacak olan hâkimlerin isimleri kendilerine bildirilir (CMK m.24/3).

Hâkimin reddi, mensup olduğu mahkemeye verilecek bir dilekçeyle veya bu hususta zabıt kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır. Ret isteminde bulunan, ret dilekçesinde, öğrendiği ret sebeplerinin tümünü bir defada açıklamakla yü­kümlüdür. Ret isteminde bulunan, iddiasını ispatla yükümlüdür. Reddi istenen hâkim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirir (CMK m.26).

Soruşturma evresinde karar verecek olan veya işlem yapacak olan sulh ceza hâkiminin de reddedilmesi mümkündür. Kovuşturma evresinde toplu mahkemelerde mahkemenin topluca reddedilmesi mümkün değildir. Ancak toplu mahkemelerde hâkimler tek tek be­lirtilerek reddedilebilir.

Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mah­kemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemele­rinde inceleme raporu ve Yargıtayda, görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Duruşmasız diğer işlerde, in­celeme başlayıncaya kadar hâkim reddedilebilir (CMK m.25/1). Sonradan ortaya çıkan veya önceden mevcut olmakla beraber sonradan öğrenilen tarafsızlığı şüpheye düşürecek sebeplerde duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması şarttır (CMK m.25/2).

Hâkimin davaya bakamayacağı ve yasaklı olduğu hâller nedeniyle açılacak olan hâkimin reddi davası bir süreye bağlanmamıştır.

Ret İsteminin İncelenmesi

Hâkimin reddi, mensup olduğu mahkemeye verilecek bir dilekçeyle veya bu hususta zabıt kâtibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılır. Red istemi, önce usul yönünden incelenir. Reddedilen hâkimin mahkemesi, kovuşturma evresinde ileri sürülen hâkimin reddi istemini şu hâllerde geri çevirir: 1) Ret isteminin süresinde ya­pılmamış olması, 2) ret sebebi ve delil gösterilmemiş olması, 3) ret isteminin duruşmayı uzatmak amacıyla yapıldığının anlaşılması (CMK m.31).

Bu hâllerde ret istemi, toplu mahkemelerde reddedilen hâkimin müzakereye katılma­sıyla, tek hâkimli mahkemelerde de reddedilen hâkimin kendisi tarafından geri çevrilir. Bu konudaki kararlara karşı itiraz yoluna başvurulabilir (CMK m.31).

Ret istemi süresinde yapılmış, ret sebebi ve delili gösterilmiş ve ret isteminin duruşma­yı uzatmak amacıyla yapılmadığına karar verilmişse ret isteminin esastan yani red neden­lerinin gerçekleşip gerçekleşmediğinin incelenmesine geçilir.

Hâkimin reddi istemini esastan inceleyecek makam da yine reddedilen hâkimin mensubu olduğu mahkemedir. Ancak reddi istenen hâkim müzakereye katılamaz. Yedek hâkim bulunmadığı için mahkeme teşekkül edemezse incelemeyi şu merciler yapar: 1) Reddi istenen hâkim asliye ceza mahkemesine mensup ise bu mahkemenin yargı çevresi içerisinde bulunan ağır ceza mahkemesi, 2) reddi istenen hâkim ağır ceza mahkemesine mensup ise o yerde ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması hâlinde numara olarak kendisini izleyen daire, son numaralı daire için (1) numaralı daire; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi bulunması hâlinde ise en yakın ağır ceza mahkemesi.

Ret istemi soruşturma evresinde görev yapan sulh ceza hâkimine karşı yapılmış ise red istemini numara itibarıyla kendisini takip eden sulh ceza hâkimi karara bağlar (CMK m.27, 268).

Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin başkan ve üyelerinin reddi istemi, reddedi­len başkan ve üye katılmaksızın görevli olduğu dairece incelenerek karara bağlanır. Ret isteminin kabulü hâlinde, davaya bakmakla bir başka hâkim veya mahkeme görevlendi­rilir (CMK m.27)

Ret sebebi, hâkimin davaya bakamayacağı hâllerden veya yasaklılık hâllerinden birisi olduğunda, bunun varlığı ispatlanırsa merci bu sebebin hâkimin tarafsızlığını etkileyip etkilemeyeceğini araştıramaz. Diğer hâllerde, merci, ret sebebinin hâkimin tarafsızlığını etkileyip etkilemeyeceğine de karar verir.

Ret isteminin kabulüne ilişkin kararlar kesindir. Ret isteminin kabul edilmemesine ilişkin kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir. İtiraz üzerine verilen ret kararı hükümle birlikte incelenir (CMK m.28).