İlgili Yasa
A.Koşulları
Genel olarak
TÜRK MEDENİ YASASI MADDE 413.- Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar.
Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.
Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez.
Eşin ve hısımların önceliği
MADDE 414.- Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle*eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.
III. İlgililerin isteği
MADDE 415.- Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.
Vasiliği kabul yükümlülüğü
MADDE 416.- Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler.
Aile meclisince atanma halinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.
Vasilikten kaçınma sebepler
MADDE 417.- Aşağıdaki kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler.
MADDE 418.- Aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:
MADDE 419.- Vesayet makamı, gecikmeksizin vasi atamakla yükümlüdür.
Gerek duyulduğunda henüz ergin olmayanların da kısıtlanmasına karar verilebilir, ancak, kısıtlama kararı ergin olduktan sonra sonuç doğurur.
Kısıtlanan ergin çocuklar kural olarak vesayet altına alınmayıp velayet altında bırakılır.
Geçici önlemler
MADDE 420.- Vesayet işleri zorunlu kıldığı takdirde vesayet makamı, vasinin atanmasından önce re'sen gerekli önlemleri alır; özellikle, kısıtlanması istenen kişinin fiil ehliyetini geçici olarak kaldırabilir ve ona bir temsilci atayabilir..
Vesayet makamının kararı ilan olunur.
III. Tebliğ ve ilan
MADDE 421.- Atama kararı vasiye hemen tebliği olunur. Kısıtlamaya ve vasi atamasına veya kısıtlanan velayet altında bırakılmışsa buna ilişkin karar, kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ilan olunur.
Kaçınma ve itiraz
Usul
MADDE 422.- Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir.
İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak (10) gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu iler sürebilir.
Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi atar; yerinde görmediği takdirde, bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.
Geçici görev
MADDE 423.- Vasiliğe atanan kimse, vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş olsa bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri verine getirmekle yükümlüdür.
Karar
MADDE 424.- Denetim makamı, vereceği kararı vasiliğe atanmış olan kimseye ve vesayet makamına bildirir.
Vasiliğe atananın görevden alınması halinde vesayet makamı, hemen yeni bir vasi atar.
Görevin verilmesi
MADDE 425.- Atama kararı kesinleşince vesayet makamı vasinin göreve başlaması için gerekli işlemleri yapar.
Açıklama
Yeni Medeni Yasa 413. maddesiyle başlayan dördüncü kısmında vasinin atanması ile ilgili kurallar öngörmektedir. Buna göre, vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesi, vasilik görevini yapabilecek yeteneğe sahip (reşit) ergin bir kişiyi vasi olarak atayacaktır. Gerektiği takdirde birden çok kişi de vasi tayin edilebilecektir. Ancak, birden çok vasi tayininde, bu kişilerin birlikte görev yapmaları için (rızalarının) izinlerinin alınması da zorunludur. Aksine durumda birlikte çalışmaya zorlanamayacaktır.
Mahkeme vasi tayin ederse, öncelikle vesayet altına almanın eşini, eşi yoksa yakınlarından yani hısımlarından birini vasi olarak atayacaktır. Ancak atanacak kişilerin vasiliğe engel hallerinin bulunmaması da göz önünde tutulacaktır. Bundan başka, vasi atamasında, vesayet altına alınacak kişinin gösterdiği, yahut ana veya babasımn önerdiği kişinin vasi olması göz önüne alınacaktır.
Vesayet altına almanın yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananların görevi kesinlikle kabul etmeleri zorunludur. Aile meclisince atanmada bu kural uygulanmayacaktır.
Vasilikten kaçınma nedenleri yeni yasanın 417. maddesinde sırayla belirtilmiştir. Yürürlükten kaldırılan yasanın 367. maddesinde "Vasilikten itizar edebilme" olarak gösterilmişti. Yeni Yasada, üzerinde vasilik görevi olanların kaçınabilecekleri benimsenmiştir. Kaldırılan eski yasada kaçınma için üzerinde 2 vesayet bulunma şart koşulmuştu. Yeni Yasa tek vasilik görevi olanların vasiliği kabul etmeyebileceklerini kabul etmekle, vasiliğe verdiği önemi göstermiştir. Bundan başka, Eski Yasada, Millet Vekilleri, Bakanlar, Yargıtay Başkan ve üyelerinin vasiliği kabul etme yükümlülüklerinin bulunmadığı yani kaçınabilecekleri hüküm altına alındığı halde, Yeni Medeni Yasa da Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu üyeleri, Hakimlik ve Savcılık mesleği mensuplarının vasiliği kabul etmeyebilecekleri öngörülmüş, Cumhurbaşkanı ve hakimlik ve savcılık mesleği mensuplarına vasiliği kabul etmeme hakkı tanınmıştır.
Vasiliğe engel olan nedenler Yeni Yasada 418. maddede açıklanmıştır. Eski Yasada bu hüküm 368. madde ile belirtilmiş olup maddede bir değişiklik bulunmamaktadır. Sadece, dil daha sadeleştirilmiş ve herkesin anlayacağı bir konuma Yeni yasayla getirilmiştir. Kısıtlılar, Kamu hizmetinden yasaklılar, kötü hayat yaşayanlar (yani haysiyetsiz hayat sürenler) vesayet altındaki kişi ile yararları çatışanlar, aralarında düşmanlık bulunanlar, ve vesayet daireleri yani Sulh Hukuk ve Asliye Hukuk Mahkemesi Hakimleri vasi olamayacaklardır. Vesayet Daireleri tabirinden vesayet altına alınanla ilgili Sulh Hukuk ve Asliye Hukuk Mahkemelerim ve bu Mahkemelerin hakimlerini anlamak gerekir.
Sulh Hukuk Mahkemesi yani vesayet makamı vasi tayininden önce de gerektiğinde icap eden önlemleri alabilecek, kısıtlaması istenen kişinin fiil ehliyetini geçici nitelikte kaldırarak kendisine bir temsilci de atayabilecektir. Bu işler ihtiyati tedbir niteliğinde önlemlerdir.
Vasi tayin kararı vasiye tebliğ olunacak, kısıtlama ve vasi tayin karan kısıtlının yerleşim yerinde ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde ayrıca ilan olunacaktır.
Vasi tayin kararının vasiye tebliğ edildiği günden itibaren 10 gün içinde vasi tarafından (itizar) vasilikten kaçınma hakkı kullanılabilir. Bundan başka vesayetle ilgili herkes vasi atama kararını öğrendiği günden itibaren yine 10 gün içinde atamanın yasaya aykırı itirazında bulunabilir. Sulh Hukuk Mahkemesi kaçınma veya itiraz nedenlerini inceler, haklı bulursa, yeni bir vasi atar. İtiraz ve kaçınma nedenlerini yerinde görmediği takdirde taleplerin reddine dair görüşü yani kararı ile birlikte vasi atama dosyasını denetim makamı olan o yerin Asliye Hukuk Mahkemesine gönderir. Asliye Hukuk Mahkemesi, dosya üzerinde inceleme yapar, vereceği karan vasiliğe atanmış kimse ile Sulh Hukuk Mahkemesine tebliğ ile bildirir. Eğer Asliye Hukuk Mahkemesince vasiliğe atanan görevden alınmışsa, Sulh Hukuk Mahkemesi ivedi olarak yeni bir vasi ataması yapacaktır. Aksine durumda, Asliye Hukuk Mahkemesi itirazları haklı bulmadığı takdirde itiraz ve kaçınma reddolunup, Sulh Hukuk Mahkemesinin karan onaylanmış olacaktır. Atama kararı böylece kesinleşince vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesi vasinin göreve başlaması işlemlerini yapacaktır.
Sulh Hukuk Mahkemesi, özel vesayet işlemlerinde Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.
Küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerinde bulunan mahkeme, yetkili mahkemedir.
Vesayeti gerektirir durumu, görevleri gereği, öğrendikleri takdirde, durumu ivedi olarak, bulundukları yer Sulh Hukuk Mahkemesine (Vesayet Makamına) bildireceklerdir.
Bu tür davalarda davalı yoktur. Hasımsız açılır.
(TMY. 406) Eski yasada bu sebepler, (israf, ayyaşlık, suihal, suiidare) olarak tanımlanmıştı.
vasi tayin edilemezler (TMY. 418).
Vasiliği kabul etmeyebilirler. Bu gibi kişiler vasi tayin kararlarının kendilerine tebliğinden itibaren (10) gün içinde Sulh Hukuk Mahkemesine özür bildirebilirler. Sulh Hukuk Mahkemesi özrü kabul ettiği takdirde, vasi tayin kararını kaldırarak yeni bir vasi atayacaktır. Özür kabul edilmezse, bu husustaki görüş ve gerekçesini bildiren kararıyla dosyayı denetim makamı olan Asliye Hukuk Mahkemesine gönderecektir. Asliye Hukuk Mahkemesince dosya üzerinde yapılacak inceleme sonunda verilecek kararın bir sureti ile dosya tekrar Sulh Hukuk Mahkemesine iade edilecektir. Kararın bir örneği de vasiye tebliğ olunacaktır. Asliye Hukuk Mahkemesinin verdiği kararda vasinin özrü yerinde görülmüşse, Sulh Hukuk Mahkemesi hemen yeni bir vasi atayacaktır.
Sulh Hukuk Mahkemesi itirazı inceler, gerekirse itirazcıyı dinler, itirazı yerinde görürse, kabul ederek yeniden bir vasi atar, itirazı haklı bulmazsa o zamanda, itirazın reddine dair kararıyla dosyayı denetim makamı olan Asliye Hukuk Mahkemesine gönderir. Asliye Hukuk Mahkemesince, dosya üzerinde inceleme yapılır. İtiraz yerinde bulunursa, bu hususta vereceği karan dosyayla birlikte geri Sulh Hukuk Mahkemesine verir. Sulh Hukuk Mahkemesince hemen yeni bir vasi ataması yapılır. İtirazın kabulü, vasi atamasının yasaya aykırı olması koşuluna bağlıdır. İtiraz haklı bulunmazsa, reddolunarak Sulh Hukuk Mahkemesinin kararı tasdik olunur. Bu karar kesindir.
vasi olarak atanacaktır. Ancak bu kişilerin vasilik koşullarına sahip bulunmaları gerekecektir.