Uzlaştırma Yönetmeliğindeki Düzenlemeler

Uzlaştırmacıları  ilgilendiren  önemli  bir  değişiklik,  CMK‟da  uzlaştırmacılar  için  söz edilmemesine  rağmen, uzlaştırmacılık  sınavının yönetmelik  ile  getirilmesidir  (UZY  70/1-ç).  Sınavın  usul  ve  esasları daire  başkanlığı  tarafından  belirlenmekte,  sınav  dairece  yapılmakta, sınavın  süresi, konu ağırlıkları, puanları da belirlenmekle birlikte,  sınav sorularının uzlaştırmacı eğitimi veren kuruluşlara hazırlattırılması öngörülmüştür (UZY 70/1-e).

Daire başkanlığının yapılanmaya ilişkin görevleri bu kadarla kalmamış,  yeni  oluşturulan  (ve Kanunda  yer  almayan)  bir  uzlaştırmacı sicili düzenlenmiş,  sicile kayda  ilişkin usul ve esasların belirlenmesi, uzlaştırmacıların sicile kabul veya sicilden çıkarılmasına karar vermek yetkisi de daire başkanlığına verilmiştir; başkanlık uzlaştırmacıları görev yapmak istedikleri C. Başsavcılıklarına göre listeleyecektir (UZY 70/1-f). Daire, Başsavcılıklarca her bir uzlaştırmacıya verilecek aylık azami  dosya  sayısını  da  belirlemekte  (UZY  70/1-g)  ve  uzlaştırmacı asgari ücret tarifesini hazırlamaktadır (UZY 70/1-k).

Uzlaştırmacıların daire başkanlığında  sicili  tutulmakta ve  listeler UYAP bilişim sistemine daire başkanlığınca eklenmekte ve daire başkanlığının  oluşturduğu uzlaştırma  listeleri bakanlıkça  ilan  edilmektedir (UZY 71/3).

Uzlaştırma konusunda getirilen en köklü değişikliklerden biri uzlaştırmacıların  eğitilmesi  ve  sınava  tabi  tutulmalarıdır.  Ancak  CMK 253 maddesinin 6763 s.lı Kanunla değiştirilmesinden önce belirlenen usule göre görevlendirilen çok sayıda uzlaştırmacı vardır. Yönetmelik geçici m. 1 hükmü  ile  altı  aylık bir geçiş düzenlemesi yapmış ve bu uzlaştırmacıların bakanlık tarafından yeni uzlaştırmacı listeleri oluşturulup listeye uygun uzlaştırmacı görevlendirilmesi amacıyla ilan yapılıncaya kadar  sınav koşulu aranmadan görevlendirilmiş olan eski uzlaştırmacıların görevlerine devam etmesini kabul ettiği gibi, başladığı işi sonlandırana kadar göreve devam etmesini de kabul etmiştir (UZY geçici m. 1).

Yeni  sistemde  sadece  uzlaştırmacı  olma  yetkisi  kazanan  kişiler Adalet Bakanlığı Alternatif Çözümler Daire Başkanlığı  tarafından  tutulan sicile kayıt oldukları takdirde uzlaştırmacılık görevi üstlenebileceklerdir. Sicile kayıt olmak  için başvuru koşulu vardır  (UZY 48/1).

Uzlaştırmacı  siciline  kaydedilebilmek  için  uzlaştırmacı  eğitimini  tamamlamak ve yazılı sınavda başarılı olmak yanında terör örgütleriyle iltisaklı veya  irtibatlı olmamak, kasıtlı suçtan mahkum olmamak,  tam ehliyetli Türk vatandaşı olmak  ile  avukatlar yönünden baroya kayıtlı olmak, hukuk öğrenimi görmüş kişiler yönünden hukuk veya  siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat veya maliye alanlarında en az dört yıllık yüksek  öğrenim  görmek  koşulları  vardır  (UZY  48/3). Arabuluculuk açısından öngörülen altı yıllık avukatlık tecrübesi, uzlaştırmacılar için öngörülmemiştir.

Uzlaştırmacı  eğitimi  üniversitelerin  hukuk  fakülteleri,  Türkiye Barolar Birliği veya Türkiye Adalet Akademisi tarafından Bakanlıktan izin alınarak verilebilir (UZY 51/1). İzin almak üzere hukuk fakültesinin Bakanlığa yazılı olarak başvurması ve uzlaştırmacılık eğitimi verebilecek yeterlilikte olduğunu kanıtlaması gerekecektir (UZY 51/2).

Bakanlık, belgeleri inceleyerek uygunluk tespit ederse en çok beş yıl  için  izin  verecek,  aksi  takdirde  başvuruyu  reddedecektir.  Adalet Bakanlığının hukuk fakültelerinin hukuk eğitim ve öğretimine yeterliliğini denetlemesi düşündürücüdür. Eğitim kuruluşları daire başkanlığınca istihdam edilen denetim görevlileri tarafından her yıl denetlenir (UZY 65, 66). Denetimde eğitim hizmetlerinin amaca uygun yürütülüp  yürütülmediği,  faaliyet  izninin  ve  eğitim  görevlilerinin  çalışma izinlerinin mevcut bulunup bulunmadığı, programlarının uzlaştırmacılık eğitimine uygun hazırlanıp hazırlanmadığı ve eğitim süresince uygulanıp uygulanmadığı yönünden yapılır (UZY 67) ve denetim görevlisi  tarafından  eğitim  kuruluşu  hakkında  bir  rapor  düzenlenir;  tesbit edilen  eksiklikler  daire  başkanlığınca  eğitim  kuruluşuna  bildirilerek giderilmesi  istenir, giderilmezse adli ve  idari  işlem yapılır (UZY 68).

Yapılan  bu  düzenlemelerle  üniversite  bağımsızlığının  büyük  ölçüde zedelendiğini ve yürütmeye bağlı hale geldiğini görmek üzücüdür. Yönetmelik  uzlaştırmacı  eğitiminin  esaslarını  belirlemiş  ve  otuzaltı saat  teorik ve oniki saat uygulamalı olmak üzere en az kırksekiz ders saati eğitim verilmesini, günlük eğitimin sekiz saatten ve eğitim grubunun otuz kişiden fazla olmasını yasaklamıştır (UZY 50/4).

Uzlaştırmacıların iki yılda bir toplam sekiz saatten az olmayan bir yenileme  eğitimine  katılması  zorunludur  (UZY  50/7).  Gerek  temel eğitim ve gerekse yenileme eğitimine eksiksiz, zorunlu ve tüm saatlere katılma  mecburiyeti  getirilmiş,  haklı  mazeret  durumunda  derslerin 1/12 sine devam etmeme ayrıcalığı tanınmıştır (UZY 50/7).

Eğitim kuruluşları uzlaştırmacılık eğitimlerini başarıyla tamamlayanlara en geç bir ay içinde eğitimi tamamladıklarını belirleyen bir katılım  belgesi  verirlerse  de,  uzlaştırmacılık  sınavı  yapmak  yetkisiyle donatılmamışlardır (UZY 50/8). Eğitim kuruluşları her yıl Ocak ayında bir önceki yıl içindeki eğitim faaliyetlerine ilişkin bir rapor hazırlayarak daire başkanlığına sunarlar; rapor sunmama iznin iptalini sonuçlayabilir (UZY 53).

Uzlaştırmacılık sınavı daire başkanlığınca belirlenen yer ve tarihte yılda en az iki defa yapılır. Sicile kayıt olabilmek için uzlaştırmacı eğitimini  tamamladıktan sonra sınavda başarılı olmak zorunludur. Sınav eğitimde verilen konuları kapsar (UZY 55).

Adaylar sınav  için başvururlar  (UZY 56), başvuru  formu Bakanlıkça incelenir, kabul edilenlere ilişkin bilgiler sınavı yapacak kuruma iletilir  (UZY  57).  Sınavı  yapacak  kuruluş Bakanlıkça  belirlenir: Bakanlık sınavı ÖSYM Başkanlığına veya belirleyeceği bir yüksek öğrenim kurumuna yaptırabilir (UZY 5). Yazılı sınavda yüz üzerinden en az yetmiş puan almak gerekir (UZY 59).

Sınavda  başarılı  olanlar  uzlaştırmacı  olma  yetkisini  kazanmış olurlar. Bu kişilere sicil numarası verilerek daire başkanlığınca sicilleri  tutulur  (UZY 47/1). Sicilde uzlaştırmacının kişisel bilgileri yer alır ve bu bilgiler daire başkanlığı  tarafından Ceza  İşleri Genel Müdürlüğünün internet sitesinde duyurulur. Daire başkanlığı uzlaştırmacı hakkında ayrıca  şahsi  sicil dosyası  tutarak, geçirdiği disiplin ve ceza  soruşturmalarına  ilişkin dosyaları  saklar  (UZY 47). Yukarıda belirttiğimiz  gibi  uzlaştırmacılık  yapabilmek  için  eğitim  ve  sınav  sürecinden geçen  kişilerin  uzlaştırmacı  olarak  görev  yapmak  istediği Ağır Ceza Mahkemesi C. Başsavcılığı yargı çevresini de belirterek daire başkanlığına elektronik ortamda başvurması ve yine daire başkanlığınca uzlaştırmacı siciline kabulüne karar verilmiş olması gerekir (UZY 70/1f).

5 Ağustos 2017  tarihli Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği uzlaştırmaya  ilişkin  temel  ilkeleri (UZY 5), etik  ilkeleri (UZY 6) ve uzlaştırmanın genel hükümlerini de (UZY 7) düzenlemiş ve soruşturma  evresinde  uzlaştırma  (UZY  9-21)  ve  kovuşturma  evresinde uzlaştırma  (UZY 22-27)  ile diğer  ayrıntıları düzenlemiş ve ortak hükümler başlıklı beşinci bölümünde çekinme veya ret (UZY 28), teklifin  yapılması  ve  kabulü  (UZY  29,  30),  uzlaştırma müzakereleri  (31, 32) ve edimin konusunu düzenlemiştir (UZY 33).

Yönetmelik uzlaştırmacı ücretiyle  ilgili olarak her yıl Adalet Bakanlığınca hazırlanan  tarifenin esas alınacağını (UZY 36) ve uzlaştırmacının  zorunlu  giderleri  ile  masraflarının  ayrıca  ödeneceğini  de (UZY 38) düzenlemiştir. Uzlaştırmacının çalışması karşılığı ücret  talep etmediği hallerde bu madde hükümleri uygulanmayacaktır.