Menfi Tespit Davası Nasıl Açılır?

İCRA VE İFLÂS YASASI MADDE 72- Borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tesbit dâvası açabilir.

İcra takibinden önce açılan menfi tesbit dâvasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.

İcra takibinden sonra açılan menfi tesbit davasında ihtiyati tedbir yolu ile takibin durdurulmasına karar verilmez. Ancak, borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere göstereceği teminat karşılığında, mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyle icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini istiyebilir.

Dâva alacaklı lehine neticelenirse ihtiyati tedbir kararı kalkar. Buna dair hükmün kesinleşmesi halinde alacaklı ihtiyati tedbir dolayısıyla alacağını geç almış bulunmaktan doğan zararlarını gösterilen teminattan alır. Alacaklının uğradığı zarar aynı davada takdir olunarak karara bağlanır. Bu zarar herhalde yüzde kırktan aşağı tâyin edilemez.

Dâva borçlu lehine hükme bağlanırsa derhal takip durur. İlâmın kesinleşmesi üzerine münderecatına göre ve ayrıca hükme hacet kalmadan icra kısmen veya tamamen eski hale iade edilir. Borçluyu menfi tespit dâvası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırsa, talebi üzerine, borçlunun dâva sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Takdir edilecek zarar, haksızlığı anlaşılan takip konusu alacağın yüzde kırkından aşağı olamaz.

Borçlu, menfi tesbit dâvası zımnında tedbir kararı almamış ve borç da Ödenmiş olursa, dâvaya istirdat dâvası olarak devam edilir.

Takibe itiraz etmemiş veya itirazının kaldırılmış olması yüzünden borçlu olmadığı bir parayı tamamen ödemek mecburiyetinde kalan şahıs, ödediği tarihten itibaren bir sene içinde, umumi hükümler dairesinde mahkemeye başvurarak paranın geriye alınmasını isteyebilir.

Menfi tesbit ve istirdat davaları, takibi yapan icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabileceği gibi, dâvâlının ikâmetgâhı mahkemesinde de açılabilir. Davacı istirdat dâvasında yalnız paranın verilmesi lâzım gelmediğini ispata mecburdur.

Menfi Tespit Davası Açıklama

Borçlu, icra takibinden önce veya takip devam ederken, alacaklıya borçlu olmadığının tespitini istiyebilir. Bu tesbiti dâva şeklinde talep etmesi gerekir. Uygulamada bu tür davalara Menfi Tespit Davaları denilmektedir. Alacağın yokluğunun tespitini kapsar. Borçlunun borçlu bulunmadığı saptandığı takdirde, açılmış olan icra takibi duracaktır.

Menfi tespit dâvası icra takibinden önce veya icra takibi yapılırken açılabilir.

İcra takibinden önce açılan menfi tespit dâvasında, mahkeme başvuru üzerine, takibinin durdurulması hususunda ihtiyati tedbir kararı verebilir. Bu takdirde em % 15'in den az olmamak üzere borçludan teminat göstermesini isteyecektir.

İcra takibinden sonra açılan menfi tespit dâvasında ihtiyati tedbir yoluyla icra takibinin   durdurulmasına   karar   verilemez.   Ancak,   borçlu,   gecikmeden  doğan karşılamak ve alacağın % 15'inden az olmamak üzere teminat gösterdiği mahkemeden icra veznesine yatırılacak paranın alacaklıya ödenmesini tedbir kararı verilmek suretiyle istiyebilir. Teminatı depo ettiği takdirde de ihtiyati tedbir kararı verebilecektir.

Dava alacaklı lehine sonuçlanırsa ihtiyati tedbir kararı kalkar. Karar kesinleşince alacaklı  ihtiyati tedbirden dolayı  alacağını geç almaktan doğan zararlarını gösterdiği teminattan alacaktır. Alacaklının uğradığı zarar aynı davada olunacak   ve   karara   bağlanacaktır.   Bu   zarar   herhalde   %   40'tan   az olmayacaktır.

Dâva   borçlu   lehine   sonuçlanırsa   icra   takibi   hemen   duracaktır.   Kararın keşinleşmesi halinde de, karar kapsamına göre, yeni bir hükme de gerek olmadan icra veya tamamen eski (durumuna) dönüştürülür. Alacaklı haksız borçlunun menfi tespit dâvası açmasına neden olmuşsa, borçlunun istemi ile, uğradığı (dâvanın açılması ile) zararının da alacaklıdan tahsiline karar . Ancak bu zarar, alacağın % 40'ından az olamayacaktır.

Borçlu menfi tesbit davasından dolayı ihtiyati tedbir kararı almamış, borç da olursa  o zaman menfi  tespit  davasına  istirdat  dâvası  olarak  devamdan başka, icra takibine itiraz etmemiş yahut itirazının kaldırılmış olması borçlu olmadığı bir parayı tamamen ödemek zorunda kalan (kişi) borçlu tebliğden itibaren 1 yıl içinde genel kurallar uyarınca mahkemeye başvurarak iadesini isteyebilecektir.

Menfi Tespit Davası Görevli Mahkeme

Değere göre belirlenecektir.

Menfi Tespit Davası Yetkili Mahkeme

1. Alacaklının ikametgâh mahkemesi, veya;
2. Takibin yapıldığı İcra Dairesinin bulunduğu yer mahkemesi, yetkili mahkemedir.

Menfi Tespit Davası Davacı

1. Borçlu,
2. İİK'nun 89.maddesinde gösterilen üçüncü kişi.

Menfi Tespit Davası Davalı

Alacaklı veya alacaklılar.

Menfi Tespit Davası Dâva Açma Koşulları

1. Borçlunun borcu bulunmamalı,
2. Ortada bir borç konusu olmamalı,
3. Takip hiçbir nedene dayanmamalı,
4. Borç doğuran bir sebep bulunmamalı.

Menfi Tespit Davası Dâva Açma Şekilleri

Bu tür davalar iki şekilde açılabilir:

1. İcra takibinden önce,
2. İcra takibinden sonra.

İcra Takibinden Önce Açılan Menfi Tesbit Dâvası:

Bu tür dâva, takibi durdurmaz. Alacaklı borçlu hakkında takip yapabilir. Ancak. borçlu % 15'ten aşağı olmamak üzere teminat gösterdiği takdirde mahkemece takibin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir. Bu halde takip, dâva sonuna kadar yapılamaz.

İcra Takibinden Sonra Açılan Menfi Tesbit Dâvası:

Bu tür dâva da, takibi durdurmaz. Ayrıca, teminât karşılığı da mahkemece takibin durdurulmasına ihtiyati tedbir yoluyla karar verilemez. Ancak, borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın % 15'nden aşağı olmamak üzere teminat gösterirse, mahkemece icra veznesindenki paranın dâva sonuna kadar alacaklıya verilmemesine karar verilebilir.

Menfi Tespit Davası Gözönünde Tutulacak Hususlar

1. Dâva İcra Tetkik Merciinde görülmeyip değere göre genel mahkemelerde (Sulh veya Asliye Hukuk) görülecektir.
2. Borçlu, icra takibinden önce dâva açabildiği gibi icra takibi sırasında da dâva açabilir.
3. İcra takip dosyası getirtilecektir.
4. Taraflara çağrı kâğıdı çıkarılıp duruşmaya çağrılacaklardır.
5. İcra takibinden önce açılan davada borçlunun alacağın % 15'ten aşağı olmamak üzere göstereceği teminat karşılığı dâva sonuna kadar icra takibinin durdurulmasına ihtiyati tedbir olarak karar verilecektir. Bu karar icraya verildiğinde takip duracaktır.
6. İcra takibinden sonra dâva açılmışsa, ihtiyati tedbir yoluyla takibin durdurulmasına karar verilemez. Bu halde, dâva sonuna kadar icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini; borçlu alacağın % 15'nden aşağı olmamak üzere teminat gösterir ve gecikmeden doğan zararları karşıhmak suretiyle mahkemeden Teminat şartı yerine getirildiği takdirde mahkemece bu yolda karar verilecektir.
7. Bu tür davada gözönünde tutulacak en Önemli husus takipten önce veya takip sırasmda dâvanın açılmış olup olmadığıdır. Takip sonuçlanır, borç borçlu tarafından alacaklıya ödenmiş olursa, istirdat dâvası açılması gerekecektir. Bu halde menfi îesbit dâvası dinlenmez. Ancak, borçlu menfi tesbit davasını açmış, ancak takibin durdurulması hususunda ihtiyati tedbir kararı almamış ve icra veznesindeki para alacaklıya ödenmiş ise, menfî tesbit dâvasının konusu kalmıyacağmdan dâva reddolunmaz,, istirdat dâvası olarak dâvaya bakılmağa devam olunacak ve sonuçlandırılacaktır.
8. Menfi tespit davasını borçlu kazanırsa takip duracaktır.
9. Bu tür davalar her türlü delille ispatlanabilir. Basit yargılama usulü uygulanır.
10. Borçlu dayandığı delilleri ispatlayacaktır. Dâva haklı bulunduğu takdirde edilecek, alacağın % 40'ndan az olmamak üzere zarar ziyan bedeli olarak bir miktar  paranın   alacaklıdan   alınarak   (davacı)   borçluya   verilmesine   de   karar verilecektir.
11. Menfi tespit dâvası reddolunursa, ihtiyati tedbir karan verilmişse kalkacaktır. Bcrçlunun gösterdiği teminattan alacaklının zararı olmuşsa alacaktır. Bu hususta dâva reddolunurken alacaklının alacağını geç almaktan dolayı uğradığı zarar rrahkemece karara bağlanacaktır. Bu zarar alacağın % 40'ndan az olmayacaktır.
12. Borçlunun imzası kendisine ait değilse, bu hususta imza karşılaştırılması da yaptırılacak, bilirkişi dinlenecektir.