Arabuluculuk, tarafarın sonuçla ilgili sorumluluğu ve kontrolü ele aldığı, etkili çözümler bulunabilen bir yöntemdir. Dolayısıyla yargısal yöntemlerden farklı olarak, arabuluculukta tarafar, karar verme yetkisini elinde buldurmakta, anlaşma şartlarını belirlemekte ve süreci etkileme imkânına her zaman sahip olmaktadır. Çeşitli ülkelerde arabuluculukla ilgili yapılan birçok ankette tarafarca dile getirilen ve arabuluculuğun olumlu yanlarından biri olarak ifade edilen bu özellik, uyuşmazlığın tarafarına kendi uyuşmazlıklarıyla ilgili sorumluluk alabilme fırsatını vermektedir. Tarafarın anlaşmayı ve şartlarını kendilerinin belirlemiş olması, o anlaşmaya uyma ihtimallerini de artıracaktır. Bu nedenle, arabuluculuk yöntemine hâkim temel bir diğer ilke, kontrolün tarafarda olması ilkesidir.
Tarafar, uyuşmazlık hakkında karar verme yetkisini arabulucuya devretmediklerinden, kendi menfaat ve yetkileri doğrultusunda ortaya çıkan durumdan ve bu durumun sonuçlarından kendileri sorumludurlar. Arabulucu, uyuşmazlığın çözümünde son sözü söyleyen ve uyuşmazlığı mutlak olarak çözüme kavuşturan bir role sahip değildir. Arabulucu, yargılama yapamaz; kim haklı, kim haksız bunun kararını veremez sadece tarafarın ortak menfaatleri doğrultusunda uyuşmazlığın ortadan kalkması için çaba sarf eder. Ancak arabulucunun tarafara uyuşmazlığın çözümüne ilişkin menfaatlerini hatırlatması veya uyuşmazlığın çözümüne ilişkin menfaatlerini ortaya koyacak sorular sorması mümkündür. Arabulucunun süreçteki tutumu “Davanı bana ispatla!” değil, “Size yardımcı olmama izin verin.” şeklinde özetlenebilir. Ancak arabulucuya çözüm önerisi getirebilme yetkisinin tanınmış olması halinde kontrolün tarafara ait olması ilkesinin zedelenebileceği düşünülebilir. Bu durumda arabulucunun görevi, tarafara özgürlük alanı bırakarak, tarafarın bağımsız ve özgür bir biçimde vakıaları ve şahsi hesaplarını gözden geçirmesini ve çözüm önerisi ile ilgili kendilerini baskı altında hissetmeden karar vermelerini sağlamaktır. Bu halde kontrolün tarafara ait olduğuna ilişkin ilke de zedelenmeyecektir.