CMK m. 133 Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini Nasıl Yapılır?

Tedbirin Hukuki Niteliği ve Tedbirin Uygulanabileceği Suçlar

“Şirket yönetimi için kayyım tayini” tedbiri Yasa’da sayılan belli suçlar için başvurulabilen özel bir koruma tedbirdir. Bu tedbire Yasa’da arama ve elkoyma tedbirlerine ilişkin bölüm­de yer verilmiştir. Bu yönüyle tedbir elkoymanın sonuçlarını doğurmaktadır. Tedbiri özel bir elkoyma olarak nitelendirmek mümkündür.

Bu tedbire Yasa’da sayılmış olan şu suçların soruşturulması ve kovuşturulması sürecin­de başvurulabilir (CMK m.133/4):

• Türk Ceza Yasası’nda yer alan, 1)göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (TCK m.79- 80), 2)uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK m.188), 3)parada sah­tecilik (TCK m.197), 4)fuhuş (TCK m.227), 5)kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (TCK m.228), 6)zimmet (TCK m.247), 7)suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama (TCK m.282), 8)silahlı örgüt (TCK m.314) veya bu örgütlere si­lah sağlama (TCK m.315), 9)Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk (TCK m.328- 331, 333-337) suçları,
• Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Yasa’da tanımlanan silah ka­çakçılığı (m.12) suçları,
• Bankalar Yasası m.22/3,4’te tanımlanan zimmet suçu (5411 sayılı Bankacılık K. m.160),
• Kaçakçılıkla Mücadele Yasası’nda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası m.68 ve 74’te tanımlanan suçlar.

Tedbirin Koşulları ve Tedbire Karar Vermeye Yetkili Merci

Tedbire başvurulması için öngörülen iki temel koşul bulunmaktadır. 1)Yukarıda sayılan suçlardan birinin veya birçoğunun bir şirketin faaliyeti çerçevesinde işlendiği veya işlen­mekte olduğu hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin (kuvvetli delilin) varlığı, 2)maddi ger­çeğin ortaya çıkarılabilmesi için bu tedbire başvurmanın gerekli olması (CMK m.133/2). Maddi gerçeğin başka tedbirlere başvurularak ortaya çıkartılması da mümkünse tedbirin bu şartı gerçekleşmemiş demektir.

Soruşturma evresinde tedbire Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hâkimi ka­rar verebilir (CMK m.162). Belirtelim ki sulh ceza hâkimi, zorunlu savcılık yaptığı hâllerde (CMK m.163) Cumhuriyet savcısının talebi olmadan da re’sen tedbire karar verebilir.

Kovuşturma evresinde, yargılamayı yapan mahkeme tedbire karar verebilir (CMK m.133).

Tedbirin Uygulanma Şekli ve Süresi

Kayyım atanmasına karar verildiğinde, atama kararında, yönetim organının karar ve iş­lemlerinin geçerliliğinin kayyımın onayına bağlı kılındığı veya yönetim organının yetkile­rinin ya da yönetim organının yetkileri ile birlikte ortaklık payları veya menkul kıymetler idare yetkilerinin tümüyle kayyıma verildiği açıkça belirtilir. Kayyım tayinine ilişkin ka­rar, ticaret sicili gazetesinde ve diğer uygun vasıtalarla ilan olunur.

Kayyım atanmasına karar veren merci atama kararında ayrıca kayyım hakkında bir ücret takdir eder. Takdir edilen bu ücret şirket bütçesinden karşılanır. Ancak soruşturma veya kovuşturma konusu suçtan dolayı kovuşturmaya yer olmadığı veya beraat kararının verilmesi hâlinde ücret olarak şirket bütçesinden ödenen paranın tamamı, yasal faiziyle birlikte Devlet Hazinesinden karşılanır. Belirtelim ki Devlet Hazinesinden geri ödeme ya­pılabilmesi için kovuşturmama veya beraat kararının kesinleşmiş olması gerekir. Çünkü kesinleşmemiş kararlar kural olarak hukuki açıdan hüküm doğurmazlar (CMK m.133/2).

İlgililerin, atanan kayyımın işlemlerine karşı, Türk Medeni Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre, görevli mahkemeye başvurabilirler (CMK m.133).

Tedbir için bir uygulanma süresi öngörülmemiştir. Gerekli olduğu sürece ve her hâlükârda hükmün kesinleşmesine kadar uygulanabilir. İlgililer, kararı veren mercilerden tedbirin şartlarının ortadan kalktığını belirterek tedbirin kaldırılmasını isteyebilir.

Şirket yönetimi için atanan kayyımların görevleriyle ilgili iş ve işlemlerinden dola­yı tazminat davaları, 142 ila 144 üncü maddeler uyarınca Devlet aleyhine açılır. Devlet, ödediği tazminattan dolayı görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullanan kayyımlara bir yıl içinde rücu eder (CMK m.133/5).

Tedbir Kararına Karşı Başvurulacak Kanun Yolu

Soruşturma evresinde sulh ceza hâkimliğince bu tedbire karar verileceğini belirtmiştik. Hâkimlik kararlarına karşı itiraz yolu açıktır (CMK.267). Kovuşturma evresinde tedbire mahkeme karar verdiğinde, bu karara karşı itiraz edileceğine ilişkin yasada bir açıklık bulunmamaktadır.