Ceza Muhakemesinde İtiraz Nasıl Yapılır?

İtiraz, bir hâkim veya yasada açıkça gösterilen hâllerde mahkeme kararının, bu karardan zarar gören ilgili kişinin başvurusu üzerine, kural olarak başka bir mercide hukuken ve maddi yönden yeniden incelenmesine olanak tanıyan bir kanun yoludur.

İtiraz kanun yoluna kural olarak hâkimlik kararlarına, istisnaen de mahkemenin son kararına esas oluşturmayan ara kararlarına karşı başvurulur (CMK m.167).

Hâkimlik kararları şunlardır: 1)Soruşturma evresinde hâkimlik yargılama makamı olarak sadece sulh ceza hakimliği görev yapar. Soruşturma evresinde sulh ceza hâkiminin kararları kural olarak hâkimlik kararıdır. 2)Naip hâkim kararları ve 3) Mahkeme başkanı- nın verdiği kararlar hâkimlik kararıdır.

Örneğin kural olarak kovuşturma evresinde verilen koruma tedbirlerine ilişkin mah­keme kararları itirazı kabil kararlardır. Aynı şekilde gözlem altına alma kararı (CMK m.74) mahkeme tarafından verildiğinde itirazı kabil karardır.

İtiraz Makam ve Mercileri

İtiraz, itiraz edilen kararı veren mercie yapılır. Ancak kararına itiraz edilen merci itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde itirazı inceleme­ye yetkili olan üst mercie gönderir (CMK m.268/2).

İtirazı incelemeye yetkili üst merciler şunlardır (CMK m.268/3):

– Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; ağır ceza mahke­mesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa yargı çevresinde gö­rev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine aittir.

• İtiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi durumunda da yukarıdaki (CMK m.268/3-a’daki ) usul uygulanır. Ancak ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını iti­raz mercii olarak inceleyemez.
• Asliye ceza mahkemesi hâkiminin kararlarına karşı yapılan itirazları, yargı çevre­sinde bulundukları ağır ceza mahkemesi inceler.
• Ağır ceza mahkemesi ile başkanı tarafından verilen kararlara karşı yapılan itiraz­ları, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde nu­mara olarak kendisini izleyen daire, son numaralı daire için birinci daire, o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa en yakın ağır ceza mahkemesi inceler.
• Naip hâkim kararlarına karşı yapılan itirazları, mensup oldukları ağır ceza mahke­mesi başkanı, istinabe olunan mahkeme kararlarına karşı yukarıda belirtilen esas­lara göre bulundukları yerdeki mahkeme başkanı veya mahkeme inceler.
• Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin esas mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara karşı yapılan itiraz­ları, üyenin kararı söz konusu ise görevli olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararları söz konusu ise numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceler.

İtiraz Süresi ve İtiraz Usulü

Hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, yasanın ayrıca hüküm koymadığı hâllerde CMK m.35’e göre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde yapılmalıdır. İtiraz, kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile za­bıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hâkim onaylar (CMK m.268/1).

İtirazın İncelenmesi

Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir, ye­rinde görmezse en çok üç gün içinde itirazı incelemeye yetkili olan üst mercie gönderir (CMK m.268/2).

İtirazı inceleyecek merci, yazılı cevap verebilmesi için itirazı, savcı ve karşı tarafa bildi­rebilir. Merci, inceleme ve araştırma yapabileceği gibi gerekli gördüğünde bunların yapıl­masını da emredebilir (CMK m.270/1).

Tutuklama kararına veya tahliye talebinin reddine ilişkin kararlara itiraz üzerine Cum­huriyet savcısından görüş alınması durumunda, bu görüş şüpheli, sanık veya müdafiine bildirilir. Şüpheli, sanık veya müdafii üç gün içinde görüşünü bildirebilir (CMK m.270/2). Bu düzenlemenin aksinden, tutuklamaya ve tahliye talebinin reddine ilişkin kararların dı­şındaki kararlara itiraz hâlinde Cumhuriyet savcısından görüş alınması hâlinde bunun il­gilisine bildirilmeyeceği anlamı çıkmaktadır. Düzenlemenin daha genel olması gerekirdi.

Kanunda yazılı olan hâller saklı kalmak üzere, itiraz hakkında duruşma yapılmaksızın karar verilir. Ancak gerekli görüldüğünde savcı ve sonra müdafi veya vekil dinlenir. İtiraz yerinde görülürse merci aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir. Karar müm­kün olan en kısa sürede verilir (CMK m.271).

İtirazın Etkisi ve Sonucu

Bir karara karşı itiraz yoluna başvurma, o kararın yerine getirilmesine engel olmaz. Ancak kararına itiraz olunan makam veya bu itirazı inceleyecek olan merci, kararın yerine geti­rilmesinin geri bırakılmasına karar verebilir (CMK m.269/1,2). İtiraz merci itirazı haklı görürse itiraz konusu olan kararı kaldırır ve bu konuda yeni bir karar verir. İtiraz üzerine verilen karar kesindir. Ancak merci ilk defa sanığın tutuklanmasına karar verirse itiraz yoluna gidilebilir (CMK m.271/4).