Adi Şirkette Ortakların Değişmesi ve Sonuçları Hakkında Önemli Bilgiler
Kişi ortaklığı niteliğinin doğal sonucu olarak, adi şirkette ortakların değişmesi çok zordur. Çünkü bu gibi değişiklikler, ortaklık sözleşmesinin değişmesini gerektirmekte, sözleşme değişiklikleri de ortakların oybirliğine ihtiyaç göstermektedir. Ancak, ortaklık sözleşmesinde, ortakların oybirliği yerine, başka bir yetersayı (çoğunluk) öngörülebilir (TBK m.624).
Yeni Ortak Alımı ve Alt Katılım
TBK m.632 uyarınca, şirkete yeni bir ortak alınması, bütün ortakların rızasına bağlıdır. Ortaklardan birisinin, tek taraflı olarak bir üçüncü kişiye payını devretmesi veya payına üçüncü kişiyi ortak etmesi hâlinde de bu üçüncü kişi ortak sıfatını kazanamaz fakat diğer ortaklar rıza gösterirse üçüncü kişi ortak sıfatına sahip olur.
Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma
TBK m.633, adi ortaklıktan çıkmayı ve çıkarılmayı belli neden ve şartlara bağlamış, ayrıca, çıkma ve çıkarılmaya bağlı olarak da bazı sonuçları düzenlemiştir.
Yasal Durum ve Öngörülen Nedenler
Çıkma ve çıkarılma nedenleri bakımından kanun yanında, ortaklık sözleşmesi hükümlerine de bakmak gerekir.
Kanun
TBK m.633’te öngörülen hüküm uyarınca; bir ortağın fesih bildiriminde bulunması, kısıtlanması, iflâsı, tasfiyedeki payının cebrî icra yoluyla paraya çevrilmesi veya ölmesi hâlinde, sözleşmede ortaklığın diğer ortaklarla devam edeceğine ilişkin bir hüküm varsa, bu durumlardan biri gerçekleştiğinde, o ortak veya temsilcisi ya da ölen ortağın mirasçısı ortaklıktan çıkabilir veya diğer ortaklar tarafından yazılı olarak yapılacak bir bildirimle ortaklıktan çıkarılabilir (TBK m.633).
Ortaklık Sözleşmesi
Kanunda sayılan bu hâller dışında da çıkarılmayı gerektiren nedenler bakımından sözleşmeye hüküm konunabilir. Bu nedenler, aynı zamanda ortaklığın haklı nedenle feshine (TBK m.639, b.7) yol açacak nitelik taşıyabilir. Ortaklığı sona erdirmek yerine ilgili ortağı çıkarmak, diğer ortaklar için tercih nedeni olabilir. Bu açıdan, sözleşmede bazı çıkarılma nedenleri öngörülmüş ve özellikle haklı nedenle çıkarmaya ilişkin hüküm konulmuş olup olmadığına bakılmalıdır. Böyle bir hüküm varsa, o hükme göre davranmak gerekir.
Çıkma ve Çıkarılmaya Bağlı Sonuçlar
Ortaklık Payının Tasfiyesi
Bir ortağın ortaklıktan çıkması veya çıkarılması durumunda payı, diğer ortaklara payları oranında kendiliğinden geçer. Diğer ortaklar, ortaklıktan çıkan veya çıkarılan ortağa, kullanımını ortaklığa bıraktığı eşyayı geri vermekle yükümlü oldukları gibi, kendisini ortaklığın muaccel borçlarından doğan müteselsil sorumluluktan kurtararak ortak sıfatının sona erdiği tarihte ortaklık tasfiye edilmiş olsaydı ödenmesi gereken tasfiye payını ödemekle yükümlüdürler. Ortaklığın henüz muaccel olmayan borçları için diğer ortaklar, çıkan veya çıkarılan ortağı borçtan kurtarmak yerine, kendisine bir güvence verebilirler. Çıkan veya çıkarılan ortağın tasfiye payı, ortaklık sıfatının sona erdiği tarih itibarıyla, mali işlerde uzman bir kişiye hesaplattırılır. Tarafların uzman kişi üzerinde anlaşamamaları durumunda bu kişi, hâkim tarafından atanır (TBK m.634).
Ortaklık Malvarlığının Yetersizliği
Ortaklık sıfatının sona erdiği tarihte, ortaklığın malvarlığı, borçlarını karşılamaya yetmezse çıkan veya çıkarılan ortak, payına düşen borç tutarını, zarara katılmaya ilişkin düzenlemeler çerçevesinde diğer ortaklara ödemekle yükümlüdür (TBK m.635).
Tamamlanmamış İşler
Çıkan veya çıkarılan ortak, ortak olduğu dönemde henüz sonuçlanmamış işlerden doğan kâra veya zarara katılır. Ortaklık sıfatı sona eren kişi, o hesap yılı sonu itibarıyla, tamamlanmış olan işler sebebiyle varsa ortaklıktan kendisine düşecek kâr payını; devam eden işler hakkında da gerekli bilgiyi isteyebilir (TBK m.636).